Downloads: persbericht – samenvatting – volledige notitie
Mobility as a Service, MaaS, heeft nadrukkelijk de potentie om (fossiele) autokilometers te vervangen door meer sustainable alternatieven als OV, elektrisch en active modes (wandelen/fietsen). MaaS moet dan meer zijn dan een nuttige aanvulling op het huidige auto-dominante mobiliteitssysteem. Maar hoe benut je deze potentie? In deze vierde notitie van het Laboratorium Verantwoorde Mobiliteit, LVM, stellen de auteurs dat het tijd is om van MaaS-hype, naar MaaS-handelingsperspectief te gaan en een radicale focus te leggen op landelijke dekking. Dat vergt nog veel inspanningen waarin de overheid waarschijnlijk de grootste rol zal moeten nemen.
Binnen het kader van de klimaatopgave zoekt het LVM naar oplossingen om de transitie van de mobiliteitssector naar CO2-neutraal te starten en te accelereren. In deze notitie staat de vraag centraal: ‘Hoe kan een toekomstig MaaS systeem eruit zien dat fossiele autokilometers fors terugdringt?’
MaaS-potentie
In zowel beleids- als academische teksten wordt MaaS geprezen om zijn potentieel om duurzaam, flexibel en inclusieve mobiliteit teweeg te brengen. Dat betekent dat als het op een goede manier wordt uitgevoerd, het dus een serieus alternatief kan worden voor privaat autobezit. De focus ligt daarbij op de landelijke dekking van ‘Grote MaaS’ in tegenstelling tot het meer, stedelijke bereik van ‘Kleine MaaS’.
In de praktijk wordt nagenoeg door alle bij MaaS betrokkenen op de lichtere vorm, op de Kleine MaaS gekoerst. Zo zien we in afzonderlijke steden wel een vorm van Mobility as a Service ontstaan, waarvan het openbaar vervoer, deelscooters, deelfietsen en deelauto’s deel uitmaken. Mensen kunnen een abonnement nemen op zo’n stedelijk MaaS-systeem, en dan gebruikmaken van het aanbod in alleen die stad. Dat zal geen enkele automobilist een stimulans geven om zijn of haar auto weg te doen en echt over te stappen op gedeelde mobiliteit. Daarvoor moet je een radicaler spoor volgen, naar een landsdekkend MaaS-systeem. Immers, de auto wordt in de kern juist gebruikt voor veel woon-werkverkeer tussen steden, en voor veel vrijetijdsverkeer buiten de steden.
Pilots
In ons land zijn er op dit moment zeven actieve landelijke MaaS-pilots, georganiseerd door lokale en landelijke overheden. Hoewel de pilots inzichten kunnen geven over MaaS-proof aanbestedingsregels voor het openbaar vervoer en het creëren van een open data klimaat, is het onduidelijk of de pilots de voorlopers zijn voor serieuze investeringen in een landelijk MaaS-platform door de nationale overheid, of dat die overheid terugvalt in het wat nietszeggend jargon van “stimuleren en faciliteren”.
Hoe dan wel?
Voor de radicale vorm, de Grote MaaS wordt het belangrijk om de onrendabele top te financieren (denk aan terugbrengservices in landelijke gebieden) om zo voldoende schaal te bieden aan transportdiensten die ‘transport tot in de haarvaten’ bieden. Om dit goed te organiseren zijn forse investeringen nodig in uiteenlopende vervoersdiensten, zoals deelauto’s, deelscooters en verbeterd openbaar vervoer. Prijssubsidie is daarnaast nodig om de prijs van de radicale vorm van MaaS concurrerend te krijgen met die van een autoverplaatsing. Daarbij moet worden uitgestraald dat de overheid bereid is deze investeringen te doen en zo incentives te bieden voor transportservicepartijen en voor potentiele MaaS-aanbieders.
Samenwerking
Op het gebied van samenwerking past de overheid de rol van ‘marktmeester’ in het besturen en vastleggen van het MaaS-ecosysteem in wetgeving en afstemming tussen belanghebbenden. Om zo een flexibel MaaS-systeem te realiseren dat bestaat uit complementaire in plaats van concurrerende belanghebbenden. Het vereist dat de overheid ( de aanbesteding van) het openbaar vervoer strategisch positioneert in het MaaS-ecosysteem en ervoor zorgt dat het zijn huidige positie niet verliest aan andere vervoersdiensten.
Investeringen
Het zal duidelijk zijn dat het creëren van MaaS-systemen die het aantal gereden autokilometers op fossiele brandstof kunnen reduceren – zowel via de Kleine MaaS, maar zeker via de Grote MaaS – behoorlijke grote investeringen, ook van de nationale overheid zullen vragen. Maar met alleen wat ‘stimuleren en faciliteren’ krijgen we nooit een MaaS die past bij de grote klimaatopgave. En dat terwijl de mogelijkheden daartoe er wel zijn!
