Zorg er zo snel mogelijk voor dat er meer nieuwe en gebruikte volledig elektrische auto’s beschikbaar komen voor de huishoudens met minder hoge inkomens. Dat is mogelijk via nieuwe arrangementen  en additionele inkomstenbronnen. Dit pleidooi wordt wetenschappelijk onderbouwd in de eerste ‘notitie’ van het Laboratorium Verantwoorde Mobiliteit, LVM, waarin ideen van studenten met ondersteunig van professionals worden uitgewerkt. 

Dit laboratorium staat voor een nieuwe werkvorm waarin wetenschap, beleid en praktijk samenwerken aan de productie van ‘vergeten’ inzichten die versneld kunnen bijdragen aan een urgente en noodzakelijke transitie in mobiliteit: Van slechtste jongetje in de klimaatklas tot een volop bijdragende sector aan klimaat- en andere maatschappelijke doelstellingen.

Uit een analyse van de verkoopcijfers van zakelijke en personenauto’s blijkt dat de huidige ‘arrangementen’ vooral de verkoop stimuleren van elektrische voertuigen in het hogere en in het zakelijke segment. Daarbij groeit het EV aandeel in nieuwaankopen en het aantal EV’s maar langzaam, of stagneert zelfs* Dat betekent onder meer dat we, zelfs als we wat optimistischer zijn over de groei van het aandeel EV’s in het totale wagenpark, over 10 jaar niet boven de 1,9 mln volledig elektrische auto’s  in ons land kunnen uitkomen, dat is dan 23 % van het wagenpark. Ook al nemen we aan dat er vanaf 2030 alleen zero-emissie-auto’s worden verkocht, dan kunnen we – met een wagenpark van 9 mln. personenauto’s en ongeveer 400.000 autoaankopen per jaar – pas rond 2047 verwachten dat het wagenpark nagenoeg zero- emissie zal zijn. En zo rijdt hetzelfde wagenpark tot minimaal 2037 nog voor meer dan de helft op fossiele brandstof, en emitteert nog 16 jaar lang, dag in, dag uit,  systematisch en permanent veel CO2.

Hogere inkomens en gebruikte automarkt
Wat is het beleid? Allereerst wordt verwacht dat elektrische auto’s snel goedkoper zullen worden. Dat zal heus wel gebeuren maar vooral voor de groep hogere inkomens die nu het aanschaffen van elektrisch nog net iets te duur vindt. Daarnaast blijkt het een misvatting dat elektrische auto’s via een leasemaatschappij op de gebruikte automarkt komen.

Waarom een heel grote groep enthousiaste huishoudens in een wachtstand plaatsen totdat er uiteindelijk ook voor hen een EV betaalbaar is? Bovendien verlies je draagvlak doordat elektrisch rijden gepositioneerd zal blijven worden als ‘iets voor de elite’. En dat wil je niet hebben met een enorme klimaatopgave voor de boeg.

Gezond aanbod en gezonde vraag
Om zowel een gezond aanbod als gezonde vraag te realiseren, is een goed overzicht nodig van de betrokken actoren en verantwoordelijken. Studenten uit het laboratorium hebben dit overzicht gemaakt en de interactie en effecten van vele regelingen geanalyseerd. Hoewel het een complex landschap betreft, komen zij in deze eerste notitie tot diverse mogelijkheden om elektrische voertuigen betaalbaar te maken voor huishoudens met een lager inkomen en tot additionele inkomstenbronnen ten behoeve van nieuwe subsidie-arrangementen.

Effectievere  subsidieregeling
Zo stellen zij twee wijzigingen in de huidige subsidieregeling voor: ga niet uit van een jaarlijks vastgelegd budget, maar stel een open-eindregeling in. Dit voorkomt dat welwillenden een subsidie aanvragen wanneer de pot leeg is. Verander ook de aanschafgrens voor het verstrekken van een subsidie en verhoog het huidige subsidiebedrag. Voor mensen met een lager inkomen is een auto boven 30.000 (en het overgrote deel van huidige EV’s zit daarboven) volstrekt niet haalbaar. Anderzijds zijn er nog geen EV’s die goedkoper zijn dan 22.360 euro. Verander daarom de huidige subsidierange van 12.000 tot 45.000 euro naar een range van 22.000 tot 36.000 euro.

Minder inkomstenderving
Naast een effectievere subsidierange ontdekken de studenten een tweede financieringsbron. Binnen de bpm-vrijstellingsregelingen en de fijnstofregelingen voor bestelauto’s, zien zij onterechte  toepassingen. Aanscherping van beide regelingen zou 88 miljoen euro (respectievelijk 80 en 8 miljoen euro) minder inkomstenderving opleveren. Samen met een herziening van de aanschafsubsidies , zou in per jaar grofweg een budget van 300 mln euro beschikbaar kunnen komen waarmee het subsidiebedrag van de aanschaf van EV (in een effectievere range) substantieel kan worden verhoogd. Daarmee kunnen er in 10 jaar wellicht 500.000 EV’s extra van subsidie worden voorzien, en – op een prognose van 1,9 mln EV’s – een versnelling realiseren van meer dan 25 %.

*cijfers van CBS en RVO; 2019 ; 62.000, 13.7 % marktaandeel, 2020; 67.000, 19 %, 2021 t/m 31-10-; 42.000, 15%